"Creativiteit verbindt. Laat jezelf zien, vertel dat ene bijzondere verhaal en ga dat ene project aan. We hebben het nodig, meer dan ooit"
Vandaag zetten we Susanne Opstal in de Creative Spotlight. Susanne werkt als regisseur van spraakmakende en prijswinnende documentaires en commercials voor onder andere ING, PostNL en Nationale Nederlanden. Maar na de eerste persconferentie van Rutte, was er stilte op straat en verdwenen de klussen. Toch ontstond er ruimte voor iets nieuws en creatieve projecten zoals “The Night That Looked Like Day”, een korte film van 7 minuten over de gevolgen van corona wereldwijd. Op het moment dat al haar werkzaamheden voor het komende jaar gecanceld werden, besloot ze toch nog één extra stap te zetten, omdat ze van binnen voelde dat ze het moest doen. Op de valreep stuurde ze Wil een bericht en besloot zich aan te melden voor de Shine Business School. Susanne viel op door haar snelle stappen met een nieuwe dienst: mentorsessies voor creatieven met een groot visueel project. Dit bleek een schot in de roos, want ze raakte in no-time uitverkocht en werk nu met een wachtlijst. In deze Creative Spotlight interviewen we Susanne over creativiteit, productiviteit de balans met geld verdienen.
Vertel eens, wie is Susanne en wat doe je?
Als regisseur maak ik films, commercials en documentaires, ik probeer de onderstromen te vangen die we allemaal voelen. Soms filosofisch, dan weer abstract, maar altijd met een scherp oog voor de universele gevoelens eronder, die de tijd weerspiegelen. Mijn films zijn visueel, universeel en voelen internationaal aan, zoals mijn aanstaande documentaire over de Amerikaanse Westboro Baptist Church, waarvoor ik al 10 jaar lang de wereld rondreis. Sinds 2019 maak ik ook met gerenommeerd productiehuis Holy Fools spraakmakende commercials voor onder anderen ING, Nationale Nederlanden en PostNL.
Daarnaast biedt ik mentorsessies aan voor creatieve beeldmakers die ook bijzondere verhalen willen vertellen. Want ik weet als geen ander hoe uitdagend het kan zijn creatief te zijn in de 21ste eeuw. Niets maakt me blijer dan andere mensen verder helpen, om ze dát zetje te geven richting hun droom, de film, of het doel.
Hoe ziet jouw ideale werkdag eruit?
Het liefste begin ik vroeg, wanneer de wereld nog aan het wakker worden is. Buiten is het nog stil, de vogeltjes fluiten al zachtjes. Met een kop koffie, en een kan verse groene thee, begin ik met het schrijven aan mijn eigen projecten.
Ik laat me nog niet afleiden door social media, mijn mail of het nieuws van de dag. Op dit vroege moment ben ik , zoals veel mensen, het meest creatief, en daarom is dit moment heilig.
Daarna maak ik ruimte voor brainstorms met cameramensen, producenten, reclamebureaus of bereid ik mij voor op de mentortrajecten die ik aanbied. Ik zit in een fijne flow en mijn doelen zijn helder. Gedurende de dag neem ik kleine pauzes waardoor ik geconcentreerder en productiever werk.
Rond de middag ben ik klaar met werken en heb ik de ruimte om een lange wandeling te maken over het strand of in de zonnige duinen, terwijl ik naar een podcast luister. Of ik pak mijn surfboard en doe een poging tot surfen.
Op welke klant of werk ben je het meest trots?
Na de persconferentie van Premier Rutte (in maart 2020) werd het stil op straat. En in één klap kwam mijn werk, en dat van veel andere collega’s in de creatieve industrie, tot stilstand. Ook mijn plannen om dat jaar voor mijn nieuwe documentaire naar Amerika te reizen werden op pauze gezet. Ik wilde vastleggen wat iedereen voelde en meemaakte, ook om het ‘nieuwe normaal’ en die gekke sfeer niet kwijt te raken. Zo ontstond het concept voor The Night That Looked Like Day, een korte film van 7 minuten over de gevolgen van corona wereldwijd.
Samen met productiehuis Holy Fools en een fantastische crew maakte we voor de liefde van ons vak deze film. We vroegen meer dan 75 filmmakers wereldwijd hun huidige realiteit vast te leggen, van Bali tot Bangladesh en van Spanje tot Australië. Niemand wist nog wat ons te wachten stond en overal waren de regels anders.
Waar ik normaal 1 op 1 met mensen samenwerk regisseerde ik nu mensen die ik nog nooit gezien had, via de telefoon, whatsapp en zelfs Instagram.
Het resultaat is een document dat laat zien dat we verenigd zijn, overal ter wereld. Het is een tijdscapsule voor toekomstige generaties. En nu, een jaar later, ben ik er trots op dat we ondanks de wat toen een onmogelijke opgave leek toch deze film met elkaar gemaakt hebben. Nieuwsgierig? Bekijk de film op: www.thenwewokeup.com en laat me vooral weten wat je ervan vindt.
Wat is voor jou de grootste uitdaging in het combineren van creativiteit met de commercialiteit (aka keiharde knaken verdienen)?
Mijn grootste uitdaging is, en is vooral geweest, om grip te krijgen op de waarde van mijn werk als creatief en welke voorwaarden ik voor mijzelf moet creëren om creatief te kunnen zijn.
Het is belangrijk om, voordat je geld voor je werkzaamheden gaat vragen, door te krijgen wat je waarde is, wat je biedt en wat je toevoegt aan een project of een proces. Dat wat voor mij vanzelfsprekend of gebruikelijk is, kan voor de ander van onschatbare waarde zijn.
Het is belangrijk dat de creativiteit die je ergens in stopt ook op een bepaalde manier terug komt. En dat in de vorm van een financiële vergoeding. Daarnaast ligt de uitdaging in het grenzen afbakenen, zodat ik daadwerkelijk creatief kan zijn, en dat is weleens iets wat wij als creatieven kunnen vergeten, juist ook wanneer je commercieel werk maakt.
Inmiddels word ik betaald voor mijn ideeën, expertise en ervaringen, maar om die te kunnen hebben moet ik creatief kunnen zijn. Dit is en blijft een zoektocht, maar wel eentje waarvan ik, na veel trial and error, inmiddels weet dat dit de juiste weg is.
Werk je met een systeem om je productiviteit te managen?
Onbewust heb ik de afgelopen jaren heel veel systemen voor mijzelf gecreëerd om mijn werk te managen, zowel op creatief vlak (om nog creatiever te zijn) als op zakelijk vlak (om een goedlopende onderneming als creatief te hebben). De belangrijkste is wel dat ik bewust tijd neem om een weekplanning te maken en daarin werk met onder andere themadagen. Hierdoor plan ik dagen in waarop ik helemaal creatief kan zijn en dagen waarop ik afspraken inplan of bijvoorbeeld mijn administratie doe. Ik ben het meest productief wanneer ik voor mijzelf heldere doelen heb gesteld en ik de ruimte voor mijzelf heb gecreëerd om hier naartoe werken.
En, belangrijk, als ik werk is dat wat ik doe. Telefoon op vliegtuigstand, mail uit, en focussen. Ik neem mijn eigen tijd en creativiteit serieus en daardoor ben ik productiever dan ooit.
De meeste inspiratie heb ik wanneer ik vrij ben om te denken, om te voelen en te bewegen. Wanneer ik mij niet bezig hoef te houden met praktische zaken (wat, als je niet oppast vaak al je creatieve taken overneemt) en kan samenwerken met andere talentvolle creatieve mensen.
De combinatie tussen alleen zijn en samenwerken om uiteindelijk iets te creëren voor een bureau, opdrachtgever of reclamehuis is voor mij heel belangrijk en moet altijd in balans zijn. Wanneer ik te lang alleen gewerkt heb merk ik dat ik andere gelijkgestemden om me heen nodig heb om weer nieuwe energie te krijgen. En andersom, heb ik het af en toe echt nodig om alleen in mijn creatieve bubbel te zijn en volledig dit proces te omarmen.
Wat lees je om geïnspireerd te blijven?
Eigenlijk lees ik alles wat los en vastzit. Van zelfontwikkelingsboeken tot filosofische vraagstukken. De afgelopen jaren heb ik veel gehad aan boeken geschreven door andere creatieven of over creatieve processen. Eigenlijk had ik, na mijn afstuderen aan de Nederlandse Filmacademie in 2014, helemaal geen idee wat het nu precies betekent om een creatief te zijn. Welke obstakels en uitdagingen ik tegen zou komen — en die elke creatief tegenkomt in zijn/haar carrière. Door de boeken te lezen van o.a. Austin Kléon, Julia Cameron, Paul Auster, Twyla Tharp en Jen Sincero leerde ik mijn eigen creatieve proces (inclusief teleurstellingen en momenten van euforie) te accepteren, te vertrouwen en te omarmen. Dat geeft mij ontzettend veel rust en is één van de redenen geweest waarom ik mentortrajecten ben gestart voor andere beeldmakers.
Het is zo makkelijk om ons tegen te laten houden door onzekerheden en twijfels terwijl we kunst en creativiteit meer dan ooit nodig hebben. Creativiteit verbindt. Laat jezelf zien, vertel dat ene bijzondere verhaal en ga dat ene project aan. We hebben het nodig, meer dan ooit. Brené Brown zegt:
“Art has the power to render sorrow beautiful, make loneliness a shared experience, and transform despair into hope”
en daar sluit ik mij helemaal bij aan. Let’s make art.
Waar irriteer jij je aan in jouw business?
De combinatie creativiteit en commercialiteit blijft een gevoelige kwestie.
Ergens heerst de opvatting dat je, als creatief, blij moet zijn om creatief te kunnen zijn en dankbaar moet zijn om een project te kunnen maken. Terwijl, laten we eerlijk zijn, creativiteit óók onze business is en ik met dankbaarheid mijn huur niet kan betalen.
Natuurlijk is het goed om als creatieve maker weloverwogen keuzes te maken over de projecten die je aangaat en hierin een goede balans te vinden tussen commerciële klussen en creatief werk waar je energie van krijgt.
Maar ik zie veel makers om mij heen, en vooral vrouwelijke creatieven die veel te weinig vergoeding ontvangen voor hun werk. Dat is zonde, want ze zijn vaak heel getalenteerd en hebben unieke ideeën. Creatieven mogen meer voor zichzelf opkomen en één van de manieren om hierin verandering in teweeg te brengen is om voor jezelf, én naar de mensen met wie je werkt, helder te krijgen waarom iets tijd kost en waarom je die tijd en/of ruimte nodig hebt.
Specifiek in de filmwereld worden documentaire regisseurs nog steeds te weinig betaald.
In mijn mentortrajecten ben ik heel open over de combinatie tussen geld en creativiteit omdat we beide nodig hebben om te kunnen leven en het een niet zonder het ander kan bestaan. Wanneer die basis staat, kan je volledig richten op je creativiteit.
Daarnaast kan de Nederlandse Filmwereld behoorlijk gesloten zijn (of zo overkomen) en dat is jammer. Ik geloof erin dat we, door als makers te verenigen, sterker staan en betere keuzes kunnen maken. Waardoor we betere projecten kunnen maken, en meer verbinding kunnen creëren. En een beter creatief klimaat bouwen met elkaar.
Waar ben jij nog nieuwsgierig naar, in je eigen zakelijke ontwikkeling?
In 2018 kreeg ik een burn-out en vroeg ik mij af of ik ooit nog een idee zou krijgen en het leuk zou vinden om creatief bezig te zijn. Niet veel later gooide ik het roer om… en kijk waar ik nu sta.
Ik realiseerde mij dat als ik creatief wil zijn tot mijn 88ste, ik een creatief klimaat moet creëren voor mezelf. Waarin ik doelgerichter, met meer aandacht én meer plezier werk maak waar ik energie van krijg. Hiervoor had ik al veel stappen gezet, en toen kwam corona….
Op het moment dat al mijn werkzaamheden voor het komende jaar gecanceld werden besloot ik toch nog één extra stap te zetten, omdat ik van binnen voelde dat ik dat moest doen. Op de valreep stuurde ik Wil een bericht en besloot mij aan te melden voor de Shine Business School.
Ik werkte aan de fundering van mijn bedrijf, werkte mijn ideeën verder uit en zette binnen vier maanden een mentortraject op waarin ik andere makers verder help. Een superlogische stap, die ik nu pas durfde te maken (terwijl het eigenlijk al is wat ik altijd al deed). Dit is pas stap één van de tientallen ideeën die al jaren in mijn hoofd zweven en toewerken naar een groter plan. Het uitbreiden van de mentorprogramma’s die ik aanbied, nieuwe samenwerkingen aangaan, het wonen en werken waar en wanneer ik wil én het blijven maken van betekenisvolle en internationale verhalen in de vorm van documentaires en commercials. En… wanneer de grenzen weer open gaan kijk ik er naar uit om mijn nieuwe internationale bioscoopfilm af te gaan maken. Een documentaire over de Westboro Baptist Church, waarvoor ik al tien jaar geregeld de wereld rondreis.
Waar ben jij nog nieuwsgierig naar, in je eigen zakelijke ontwikkeling?
Er zijn zo veel dingen die ik had willen weten op de dag dat ik mij inschreef als freelancer bij de Kamer van Koophandel. Hoe zorg je ervoor dat je creatief blijft? Hoe breid je je netwerk uit? Wat doe je wanneer je geen inspiratie hebt? Hoe overtuig je fondsen en partner van de creatieven ideeën die in je hoofd zitten?
Ik had willen weten dat het oké is om om hulp te vragen. Niet alleen voor inhoudelijke begeleiding bij creatieve projecten, maar om de fundering van je bedrijf stevig te krijgen. Zodat je vanuit daar weloverwogen keuzes kan maken.
En precies dat is één van de redenen dat ik, met hulp van Wil als Business Coach, naast mijn werk als regisseur mentortrajecten heb opgezet. Om andere makers te helpen die volgende stap te zetten. En om zelf de regie te nemen over de ideeën en dromen die ik heb, en om ze ook daadwerkelijk te realiseren.
Volg Susanne en haar werk op
Instagram: https://www.instagram.com/susanneopstal/
Website: https://www.susanneopstal.nl/
Haar laatste documentaire: ‘The night that looked like day’